Đề bài: Phân tích truyện ngắn Người trong bao của Sê- khốp

Bài làm

Sê-khốp cây bút hiện thực xuất sắc của Nga cuối thế kỉ XIX. Ông sáng tác trên nhiều thể loại, nhưng thành công nhất là ở mảng truyện ngắn. Với nội dung hàm súc, giản dị đã vạch trần, lên án xã hội, tầng lớp cầm quyền đương thời, đồng thời phê phán sự sa đọa về một tinh thần của một bộ phận trí thức ở Nga lúc bấy giờ. Người trong bao là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của ông mang tinh thần phê phán sâu sắc.

Người trong bao được sáng tác khi Sê-khốp đang được điều trị bệnh tại thành phố Ianta, lúc này chế độ chuyên chế ở Nga đi vào giai đoạn khủng hoảng trầm trọng. Các tầng lớp trong xã hội đều bộc lộ những ung nhọt, thối nát, và ngòi bút của ông trong tác phẩm này hướng đến lối sống “trong bao” của họ.

Nổi bật nhất trong đoạn trích này là nhân vật Bê-li-cốp. Hắn ta quả là một cái bao khổng lồ của xã hội bấy giờ. Mọi đồ dùng của hắn đều được cất giấu trong bao một cách cẩn trọng, kĩ lưỡng: cái ô, dao gọt bút chì, đồng hồ quả quýt. Không chỉ đồ dùng mà cả con người Bê-li-cốp cũng được gói gém trong những chiếc bao. Trang phục của ông ta là đôi giày cao su, cầm ô, và mặc áo bành tô trần bông, cổ cao luôn được dựng đứng để khuôn mặt được giấu kín, khiến không ai có thể nhìn thấy, nực cười hơn là tai ông ta cũng luôn được nhét bông, như sợ trúng gió. Đi xe ngựa hắn cũng phải che mui cho kín. Trong căn phòng ngủ, nơi hết sức riêng tư, nhưng hắn dường như vẫn sợ người ta nhòm ngó nên cửa lúc nào cũng được đóng kín, khi ngủ đắp chăn kín đầu bất kể thời tiết hôm đó ra sao. Bê-li-cốp luôn cố gắng thu mình vào vỏ ốc hết sức có thể, tạo một chiếc bao tự ngăn cách bản thân với thế giới bên ngoài. Bê-li-cốp quả là một kẻ lập dị, khác người.

Không chỉ ở hành động, mà tính cách của Bê-li-cốp cũng hết sức khác thường. Hắn là người nhút nhát, lo âu, sợ hãi, ghê tởm hiện tại, trong đầu hắn luôn hiển hiện câu nói: “Nhỡ lại xảy ra chuyện gì”. Bởi vì ghê tởm hiện tại, sợ hãi tương nên Bê-li-cốp chọn dạy tiếng Hi Lạp cổ, một thứ tiếng lỗi thời mà ít người muốn học. Mọi ý nghĩ của hắn cũng đều giấu trong bao, luôn tuân thủ theo thông tư, chỉ định của cấp trên, coi đó như là một thiên lệnh, không dám chống lại, không dám làm khác. Bê-li-cốp là con người thảm hại, yếu đuối, hắn ta là đại diện điển hình cho lối sống của một bộ phận không nhỏ ở Nga lúc bấy giờ, đó là sản phẩm của chế độ nông nô chuyên chế đương thời, đẩy mỗi người vào một cái bao do mình tự tạo ra.

Trong mối quan hệ với mọi người, Bê-li-cốp cũng tỏ ra mình là người cực kì dị thường. Cái cách mà hắn tạo nên mối quan hệ thân mật, gần gũi với người khác cũng khiến người ta vô cùng bực mình. Hắn đi hết nhà này đến nhà khác, kéo ghế ngồi và chẳng nói điều gì, hắn chỉ đưa con mắt vô hồn của mình nhìn mọi vật xung quanh trong khoảng một giờ rồi ra về. Hắn tưởng đó là cách duy trì quan hệ với mọi người nhưng thực chất đều khiến đồng nghiệp sợ hãi, xa lánh. Hắn sợ tất cả, sợ lối sống thiếu lạnh mành, sợ cả những hành vi tích cực: đọc sách, giúp đỡ người nghèo,… Nỗi sợ hãi của hắn dị thường như chính tính cách của hắn.

Những tưởng cuộc đời Bê-li-cốp sẽ được rẽ sang một trang mới, bước ra khỏi chiếc bao khổng lồ của mình khi gặp gỡ Va-ren-ca. Tình yêu nảy nở trong tim một kẻ dường như không biết đến tình yêu là gì. Hắn trân trọng đặt bức ảnh của Va-ren-ca lên bàn, ý nghĩa lấy vợ choán ngợp trong đầu hắn. Nhưng bức tranh biếm họa về hắn và Ve-ren-ca xuất hiện, nó được gửi đến tất cả các giáo viên trong trường, điều đó làm Bê-li-cốp giận tím người, “một ấn tượng nặng nề cho hắn”. Và điều làm cho y sốc nhất chính là hình ảnh hai chị em Va-ren-ca cưỡi xe đạp, cười nói ồn ào: “Trời hôm nay đẹp thật, đẹp tuyệt, đẹp gớm”, trước cảnh tượng đó Bê-li-cốp “ngẩn người ra” “mặt mày đang từ xanh mét chuyển sang trắng bệnh” và hắn nghĩ: “Chẳng lẽ giáo viên và đàn bà, con gái lại có thể cưỡi xe đạp, làm như thế coi sao tiện”. Điều mà mọi người coi là hết sức bình thường, là hành động tán dương cuộc sống thì hắn lại cho “coi sao tiện”, một điều bất bình thường. Bởi những hành động đó đã vượt ra khỏi cái bao chật hẹp, đầy kín những luật lệ của hắn. Suốt ngày hôm sau hắn sống trong dằn vặt, đau khổ, toàn thân run lên, giận đến tím người. Và hắn đã đến gặp Cô-va-len-cô với thiện chí để giãi bày nỗi buồn bực về bức tranh một người si tình mà một kẻ nào đó đã vẽ để chế nhạo hắn. Không chỉ vậy hắn còn đến để nhắc nhở, khuyên Cô-va-len-cô không nên đi xe đạp, không nên mặc áo thêu ra đường,… Điều đó làm Cô-va-len-cô một người bình thường, ưa tự do cảm thấy khó chịu: “Nhưng mà ông muốn cái gì mới được” và yêu cầu Bê-li-cốp không được thò mũi vào chuyện của gia đình anh. Kết thúc cuộc đấu khẩu là màn ẩu đả, Bê-li-cốp luống cuống, hoảng hốt khi bị Cô-va-len-cô túm cổ và ấn nhào xuống cầu thang. Hắn nhận lấy kết cục thảm hại dẫn đến cái chết đầy bi hài.

Cái chết của Bê-li-cốp trực tiếp là do tiếng cười của Va-ren-ca, tiếng cười đó đã đẩy nỗi sợ hãi của Bê-li-cốp lên đến đỉnh điểm, khi giờ đây hắn sẽ trở thành trò cười cho toàn thành phố, và có thể là nhân vật chính cho bức tranh biếm họa khác, không chị vậy hắn còn sợ các cấp chính quyền. Nỗi sợ bủa vây, khiến hắn trở về nhà, nằm đắp chăn suốt một tháng và chết. Cái chết của Bê-li-cốp là một điều tất yếu, bởi thực chất hắn đã chết từ mười lăm năm trước, hắn chỉ tồn tại chứ không hề sống. Cái chết của hắn đã hoàn thiện ước nguyện cuộc đời, được chui vào cái bao an toàn nhất, chắc chắn nhất mà không bao giờ phải chui ra nữa. Cũng bởi vậy, từ lúc đó gương mặt hắn trở nên hiền lành, dễ chịu và có phần tươi tỉnh hơn nữa.

Cái chết của hắn ban đầu cũng có ảnh hưởng đến mọi người, cuộc sống trở nên thoải mái, vui vẻ vì được giải thoát. Nhưng chỉ một tuần sau đó mọi thứ lại trở về như cũ, không có gì thay đổi. Kết thúc truyện Sê-khốp đã để lại bài học lớn cho người đọc, cái chết của một người không thể thay đổi xã hội, mà cần phải có một cuộc cách mạng, chỉ khi ấy mọi việc mới được thay đổi triệt để nhất.

Để tạo nên thành công cho tác phẩm không thể không nhắc đến những đóng góp về nghệ thuật. Cấu trúc truyện lồng trong truyện khiến câu chuyện trở nên chân thực, khách quan. Giọng điệu linh hoạt, khi mỉa mai châm biếm, khi điềm tĩnh trầm buồn. Nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc, với việc lựa chọn chi tiết điển hình để xây dựng nhân vật điển hình. Xây dựng biểu tượng đặc sắc, giàu ý nghĩa: cái bao – lối sống trong bao kìm hãm, đè nén và giết chết con người.

Với nghệ thuật kể chuyện và xây dựng nhân vật đặc sắc, Sê-khốp đã xây dựng thành công hình tượng người trong bao xuất sắc nhất của văn học. Bê-li-cốp không chết bởi trong mỗi chúng ta đều có một phần, một mảnh nhỏ Bê-li-cốp đang sống. Tác phẩm lên án, phê phán kiểu người và lối sống trong bao, đồng thời thức tỉnh mọi người cần thay đổi suy nghĩ, cách sống để bước ra khỏi những cái bao đó.

Đề bài: Phân tích truyện ngắn “Người trong bao” của Sê-khốp

Bài làm

A.P.Sê-khốp là nhà văn kiệt xuất, đại biểu cuối cùng về văn học hiện thực Nga nửa cuối thế kỉ XIX, nhà cách tân thiên tài về truyện ngắn và kịch nói đã để lại hơn 500 truyện ngắn và truyện vừa trong đó tác phẩm “Người trong bao” câu chuyện cười ra nước mắt về cuộc đời một con người mắc chứng bệnh sợ hãi không chỉ để phản ánh thực trạng xã hội mà còn ý nghĩa nhân sinh sâu sắc.

Nhan đề “Người trong bao” đã mang một dụng ý nghệ thuật đặc sắc. Cái bao theo nghĩa gốc là vật dùng để bọc, gói và đựng đồ vật có thể là hình túi hay hình hộp. Theo lớp nghĩa chuyển là để chỉ lối sống và tính cách của những con người luôn khép kín, luôn bao bọc, bảo vệ mình bằng một lớp vỏ như nhân vật Bê-li-cốp. Mặt khác theo lớp nghĩa biểu trưng để chỉ kiểu người bị vây hãm, tù túng. Xã hội là một cái bao khổng lồ, trói buộc, bủa vây con người không có tự do, không có lối thoát. Đó là hiện thực xã hội Nga cuối thế kỉ XIX được nhà văn tái hiện lại qua hình tượng nhân vật Bê-li-cốp_hắn chính là con người luôn khao khát mình và mọi đồ vật của bản thân được chui rúc trong cái bao chật hẹp đến ngạt thở.

Tác phẩm được sáng tác năm 1898 khi Sê-khốp đang trong thời gian dưỡng bệnh, xã hội Nga lúc ấy đang ngạt thở trong bầu không khí chuyên chế nặng nề, cuộc sống con người bị bó hẹp. Câu chuyện được kể theo ngôi thứ ba từ lời của nhân vật Bu-rơ-kin là đồng nghiệp Bê-li-cốp, dạy cùng trường, sống cùng nhà với hai phòng đối diện nhau. Người giáo viên kể lại cho bác sĩ I-van I-va- nứt nghe về con người của Bê-li-cốp từ ngoại hình đến suy nghĩ, tính cách, hành động. Nhân vật hiện lên chủ yếu qua lời của người kể chuyện, người nghe và phần lời tác giả rất ít nên câu chuyện được khách quan, mang tính chân thực, gần gũi.

Bê-li-cốp hiện lên qua lời kể và giọng kể mỉa mai của đồng nghiệp là một kẻ rất khác thường, giống như một bức tranh biếm họa giữa cuộc đời. Hắn là kẻ sống trong bao nhưng một câu hỏi đặt ra là hắn bị người ta nhét vào bao hay tự mình chui vào? Có lẽ là cả hai, nguyên nhân sâu xa là ngoại cảnh tác động, xô đẩy con người vào lối sống ấy. Nguyên nhân trực tiếp là do con người không thực sự có ý thức hay chính là nhận thức sai vấn đề nên để cuộc sống bên ngoài ảnh hưởng. Nghe chừng có vẻ phi lí vì Bê-li-cốp luôn che đậy mình bằng vỏ bọc kín đáo. Hắn nổi tiếng khi mùa nào cũng vậy, quanh năm suốt tháng chỉ có áo bành tô ấm cốt bông, đôi giày cao su và cầm theo cái ô. Tất cả mọi vật dụng của hắn đều được đựng trong bao từ đồng hồ quả quýt, con dao gọt bút chì, cả bộ mặt bị dấu đi sau cổ áo bành tô, đeo kính râm, bông nhét lỗ tai, đi xe ngựa phải cho mui lên, luôn giấu đi suy nghĩ bản thân hay trong căn phòng chật hẹp như một cái hộp tù túng đến ngạt thở và còn biết bao nhiêu điều nữa. Tóm lại cả cuộc đời hắn dường như chỉ có một “khao khát mãnh liệt thu mình vào trong một cái vỏ, tạo ra cho mình một thứ bao có thể ngăn cách, bảo vệ hắn khỏi những ảnh hưởng bên ngoài”. Hắn luôn sống trong nỗi sợ hãi, lo âu lúc nào cũng nơm nớp lo sợ “nhỡ ra có chuyện gì”, đi ngủ trùm chăn kín mít nhưng “vẫn thấy rợn rợn, sợ kẻ trộm chui vào nhà”.

Chỉ với vài chi tiết đặc tả ngoại hình và tính cách nhân vật ta có thể thấy được hiện thực xã hội Nga lúc bấy giờ vô cùng rối ren, con người luôn sống trong nỗi sợ hãi dù là điều nhỏ nhặt nhất. Nỗi sợ của ông thầy giáo có thể cho ta thấy bộ mặt thật sự của tầng lớp trí thức Nga lúc bấy giờ rất hèn nhát, bạc nhược không dám đối diện trực tiếp với thế giới bên ngoài. Những con người ấy lúc nào cũng chỉ biết và chỉ thích làm theo thông tư, chỉ thị những thứ mang tính bắt buộc cứng nhắc, ở một mặt nào đó cho thấy điều ấy là chấp hành, mẫu mực nhưng xét trong bối cảnh hiện tại thì lại là sự bảo thủ, ích kỉ. Con người ấy mù quáng tôn thờ chính quyền, sợ hãi quyền lực, quyền uy nên tất cả những hành động của hắn như là để bào chữa cho thái độ nhút nhát, ghê tởm với hiện tại.

Cái chết của hắn do tiếng cười haha của cô-va-ren-ca khi hắn bị em trai cô đẩy xuống ngã cầu thang đã chấm dứt tất cả. Chấm dứt chuyện cưới xin, chấm dứt cuộc đời hắn. Tiếng cười ấy như là sự châm biếm, mỉa mai đả kích tột cùng hành động “sờ lên mũi xem cặp kính có còn vẹn nguyên không”, với con người ấy sĩ diện cao hơn cả sự nguy hiểm của tính mạng. Từ sự kiện đó hắn có thể tưởng tượng ra biết bao câu chuyện phía sau: nào là hắn sẽ biến thành trò cười cho thiên hạ, cả thành phố biết chuyện, rồi đến tai hiệu trưởng, thanh tra dẫn đến chuyện người ta ép hắn về hưu non…một tháng sau hắn chết. Như vậy là khao khát, ước nguyện được bọc bởi cái bao kín, vững chắc, bền bỉ không còn gì tốt hơn chiếc quan tài. Cái chết ấy đến thật bất ngờ đối với những người trong thành phố, mọi người đều cảm thấy nhẹ nhõm và thoải mái, mừng thầm vì không phải sợ hắn. Nhưng cuộc sống ngay sau đó lại diễn ra như cũ vẫn nặng nề ngột ngạt. Chi tiết ấy khiến ta nhớ tới cái lò gạch cũ hiện ra cuối tác phẩm “Chí Phèo” của Nam Cao phản ánh hiện thực xã hội nếu không thay đổi thì không biết còn có nhiêu người như Bê-li-cốp trong tương lai. Qua hình tượng nhân vật điển hình Bê-li-cốp nhà văn đã trực tiếp lên án tố cáo xã hội hiện thực phong kiến Nga cuối thế kỉ XIX mục ruỗng, thối nát với những tư tưởng bảo thủ, lạc hậu kém tiến bộ chính điều đó đã đẩy cuộc sống con người vào sự bế tắc, tăm tối, mịt mờ. Đồng thời cũng cho ta thấy thái độ khinh bỉ, coi thường những kẻ có lối sống thấp hèn, vị kỉ cá nhân. Kết thúc truyện bằng ấn tượng mạnh mẽ về câu nói “Không thể sống như thế này mãi được” thể hiện sự day dứt muốn bứt phá, muốn thay đổi xã hội, canh tân đất nước, giải phóng con người ra khỏi những ràng buộc vô hình hay muốn bầu xóa tan bầu không khí ngột ngạt để cho dân tộc Nga phát triển tiến bộ hơn.

Về đặc sắc nghệ thuật trong tác phẩm được thể hiện qua cách chọn ngôi kể thứ nhất và ngôi kể thứ ba đan xen nhau tạo nên cấu trúc kể chuyện lồng trong truyện, giọng kể mỉa mai, châm biếm mà điềm tĩnh, thâm trầm ẩn giấu đằng sau đó là cảm xúc buồn đau, bức xúc, trăn trở của tác giả khi chứng kiến hiện thực xã hội. Nghệ thuật đối trong tính cách và lối sống giữa Bê-li-cốp và chị em Va-ren-ca, các đồng nghiệp giáo viên trường trung học, những người trong thành phố. Đặc biệt nhất là nghệ thuật xây dựng hình tượng về “cái bao”, lời nói “sợ nhỡ lại xảy ra chuyện gì” và câu nói kết luận của I-va-nứt ở cuối truyện.

Dù Bê-li-cốp đã khuất bóng trong trang văn nhưng ở đâu đó trong xã hội này vẫn còn có biết bao Bê-li-cốp thời hiện đại bằng xương bằng thịt tồn tại hằng ngày, những con người ấy luôn mang trong mình thái độ sống vô cảm, thờ ơ không quan tâm đến người khác chỉ biết lợi ích cá nhân. Lối sống ấy cần được xóa bỏ đừng để những trái tim yêu thương bỗng trở nên lạnh tanh, hóa đá. Tác phẩm “Người trong bao” của Sê-khốp có ý nghĩa phổ quát và sâu sắc với xã hội đương thời, không những thế kiểu người sống trong bao còn có ý nghĩa lâu dài đối với vọi thời đại, mọi quốc gia trên thế giới. Tác phẩm đáng cho ta suy ngẫm về bài học làm người đúng nghĩa trong cuộc sống hữu hạn này.