Văn mẫu lớp 8 Tập 2: Phân tích tác phẩm "Ông đồ" của Vũ Đình Liên.

Trang chủ » Văn mẫu lớp 8 Tập 2: Phân tích tác phẩm “Ông đồ” của Vũ Đình Liên.

Đề bài: Phân tích tác phẩm “Ông đồ” của Vũ Đình Liên.

Bài làm

Bắt đầu từ đầu thế kỉ XX, khi văn hóa tư tưởng phương Tây có dịp du nhập vào Việt Nam thì nền Hán học và chữ Nho đã dần dần mất đi vị thế quan trọng trong đời sống văn hóa dân tộc. Các nhà nho, từ chỗ là trung tâm của đời sống văn hóa, được cả xã hội tôn vinh, ngợi ca thì nay đã dần trở nên lạc lõng, bơ vơ trong thời hiện đại, dần chìm vào quên lãng. Nhận thức được điều đó, Vũ Đình Liên đã viết lên bài thơ “Ông đồ”, kí thác tâm tư, chia sẻ nỗi buồn, bộc lộ sự thương cảm chân thành với một lớp người nhà nho khi đó và thể hiện sự tiếc nuối trong cảnh cũ người xưa về giá trị văn hóa đẹp đẽ của một thời vang bóng.

Có thể nói, bài thơ giống như một câu chuyện về một cuộc đời, một số phận hẩm hiu bị đầy vào nghịch cảnh. Đó là cuộc đời của một ông đồ làm nghề viết câu đối trong mỗi độ tết đến, xuân về. Cuộc đời ấy chia làm hai giai đoạn gắn liền với hai thời kì thịnh – suy của nền văn hóa Hán học.

Trước hết, đó là thời đắc ý, vàng son lên ngôi của ông đồ:

Mỗi năm hoa đào nở

Lại thấy ông đồ già

Bày mực tàu giấy đỏ

Bên phố đông người qua.

“Mỗi năm … lại thấy” có nghĩa là năm nào cũng thế, cứ mội độ hoa đào nở rộ – báo hiệu thời khắc của ngày hội xuân đã tới là ông đồ với bút nghiên, giấy đỏ lại xuất hiện. Và vì thế, ông đồ cùng với hoa đào – xứ giả của mùa xuân đã trở thành một trong các tín hiệu không thể thiếu trong mỗi dịp tết đến. Khi đó, mọi người dân đều náo nức, tươi vui xuống phố xếp hàng, người qua kẻ lại tấp nập đợi xem ông đồ viết chữ:

Bao nhiêu người thuê viết

Tấm tắc ngợi khen tài

“Hoa tay thảo những nét

Như phượng múa rồng bay.

Và ông đồ hiện lên như một người nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật thư pháp. Những nét chữ vuông tươi tắn lần lượt được in trên tờ giấy đỏ như một tuyệt tác “phượng múa rồng bay”. Dẫu không còn chỗ đứng trang trọng như các bậc tiền bối ngày xưa, vì phải làm nghề “bán chữ” nhưng ông đồ vẫn được an ủi phần nào vì ít nhiều ông đã và đang làm đẹp cho đời, đem lại không khí tết, niềm vui hân hoan cho mọi người xung quanh.

Thế nhưng, thời hoàng kim ấy của ông đồ đã dần dần khép lại, ông đồ rời vào tình cảnh ế khách rồi thất thế:

Nhưng mỗi năm mỗi vắng

Người thuê viết nơi đâu?

Giấy đỏ buồn không thắm

Mực đọng trong nghiên sầu.

Từ “nhưng” được đặt ngay đầu khổ thơ, giống như một cánh cửa của hai thời kì trước và sau, thinh và suy, hoàng kim – thất thế. Hoa đào thì vẫn nở, đường phố vẫn nhộn nhịp người qua và ông đồ thì vẫn ngồi đó nhưng “người thuê viết nơi đâu?”. Mọi người đã thờ ơ, lạnh nhạt và không còn quan tâm tới ông đồ. Câu hỏi tu từ được gieo giữa khổ thơ, thể hiện niềm tiếc nuối ngậm ngùi đến xót xa. Vì thế, ông đồ hiện lên thật tiều tụy, đáng thương: “giấy đỏ buồn không thắm”, “mực đọng trong nghiên sầu” ngồi nhìn “lá vàng rơi” và “mưa bụi bay” giăng đầy kín lối, chán chường, vô vọng. Nghệ thuật nhân hóa khiến cho giấy mực vốn vô tri nay cũng thấm thía tâm trạng giống như con người: giấy chẳng còn thắm đỏ, mực thì khô đọng lại thành cục sầu. Câu thơ vang lên rồi reo vào lòng người đọc một nỗi buồn trống trải. Bút pháp tả cảnh ngụ tình được tác giả sử dụng điêu luyện, thể hiện nỗi đau buồn xót xa trong tâm hồn ông đồ thất thế.

Khép lại bài thơ là một lời tâm tư, chứa đầy sự suy ngẫm, day dứt của nhà thơ:

Năm nay đào lại nở

Không thấy ông đồ xưa

Những người muôn năm cũ

Hồn ở đâu bây giờ?

Kết cấu đầu cuối tương ứng, với sự đối sánh giữa hai hình ảnh: hoa đào nở và sự hiện diện – vắng bóng của ông đồ ở khổ một và hai, tác giả đã làm nổi bật lên cấu tứ của toàn bài “cảnh cũ người đâu”. Hoa đào thì vẫn nở nhưng ông đồ và các khách hàng giờ đã trôi dạt về phương nào?. Câu hỏi tu từ cuối bài dâng lên một niềm hụt hẫng, trống trải đến ngơ ngẩn, tiếc nuối, khắc khoải trong lòng nhà thơ về ông đồ hay chính là sự phai tàn mai một của nét đẹp văn hóa dân tộc đã đi vào dĩ vãng. Cho nên giá trị bài thơ không chỉ dừng lại ở ý nghĩa nhân đạo mà còn thể hiện ý nghĩa nhân văn và một tinh thần dân tộc rất đáng trân trọng.

Xét về nghệ thuật bài thơ, tác phẩm được viết theo thể năm chữ có sự đan xen bằng trắc tuần tự, đều đặn tạo nên âm hưởng trầm lắng, u buồn, phù hợp với nội dung mà tác giả muốn nói tới. Trong bài, chúng ta thấy tác giả sử dụng rất thành công nghệ thuật tả cảnh ngụ tình rất độc đáo, diễn tả những thời điểm khác nhau lên xuống của thời thế ông đồ. Khi ông đồ đang được trọng dụng lên ngôi thì khung cảnh rộn rã, màu sắc tươi vui, không khí náo nhiệt (khổ 1, 2); nhưng khi ông đồ thất thế thì tâm trạng ông đồ buồn tủi xót xa đã thấm sang cảnh vật, khiến cảnh vật như mang nặng tâm hồn con người (khổ 3, 4). Bên cạnh đó nhà thơ còn sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ nghệ thuật như: nhân hóa, câu hỏi tu từ, so sánh tương phản kết hợp với ngôn ngữ giàu hình ảnh đã góp phần tạo nên giá trị nghệ thuật đặc sắc cho bài thơ. Và nhịp điệu trong bài cũng có sự biến đổi rất linh hoạt theo từng hoàn cảnh thời thế, tâm trạng ông đồ: khi thì nhanh, dồn dập, náo nức (khổ 1, 2); khi thì chậm rãi, nặng nề (khổ 3); khi lại trầm tư, suy ngẫm (khổ cuối)… Tất cả đã làm nên thành công tuyệt bút của tác phẩm.

Tóm lại, bài thơ “Ông đồ” của Vũ Đình Liên là một tác phẩm hay, độc đáo có sức ám ảnh thật lớn đối với người đọc về giá trị văn hóa của dân tộc Việt Nam qua bao đời nay. Vượt qua khuôn khổ nội dung câu chữ trong tác phẩm, câu hỏi tu từ cuối bài thơ như một lời nhắc nhở khéo léo của thi nhân về việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa dân tộc trong hôm nay và mãi mãi mai sau!.

Đề bài: Phân tích hình ảnh ông Đồ trong bài thơ Ông Đồ

Bài làm

Ông cha ta đã từng có câu rằng:

Còn duyên kẻ đón người đưa

Hết duyên đi sớm, đi trưa mặc lòng

Câu ca dao ấy quả thực đúng với tình cảnh của ông đồ trong bài thơ cùng tên của nhà thơ Vũ Đình Liên. Hình ảnh của ông đồ cũng chính là hình ảnh của những người muôn năm cũ, thất thời, lỡ thế trong xã hội hiện đại.

Bài thơ mở đầu bằng bức tranh đẹp đẽ, tươi sáng thuở ông đồ con được người ta yêu quý, trọng vọng. Sự xuất hiện của ông đồ gắn liền với không khí hân hoan, đầm ấm của một năm mới:

Mỗi năm hoa đào nở

Lại thấy ông đồ già

Bày mực tàu giấy đỏ

Bên phố đông người qua

Ông đồ chỉ xuất hiện vào một thời điểm nhất định trong năm, ấy là khi năm cũ đã qua và một năm mới lại bắt đầu. Ông đồ bên góc phố nhỏ, nổi bật với mực tàu giấy đỏ, với sắc đào hồng thắm. Bên phố tuy đông người qua nhưng không hề bị nhạt nhòa, nhòe lẫn mà thực sự vô cùng nổi bật. Tài năng của ông được mọi người tấm tắc ngợi khen, công nhận:

Bao nhiêu người thuê viết

Tấm tắc ngợi khen tài

Hoa tay thảo những nét

Như phượng múa rồng bay

Ông đồ được mọi người yêu quý, ngưỡng mộ, phố đông người ai cũng thuê ông viết. Trên nền cảnh đông vui, tấp nấp ấy, hình ảnh ông đồ hiện lên thật tươi vẻ, đẹp đẽ. Những nét chữ hào hoa, múa lượn trên nền đỏ của tấm giấy, hương thơm của trời đất của màu mực, giấy đỏ hòa quyện với nhau làm một. Hình ảnh so sánh “Như phượng múa rồng bay” đã nói lên hết tài năng của ông đồ. Những nét chữ mềm mại, uyển chuyển, như bay lên giữa không khí vui tươi của ngày tết đến, xuân về.

Khép lại bức tranh đầy vinh quang, đáng tự hào ấy, bức tranh thứ hai mở ra đầy bi thương, tiếc nuối. Thời vinh quang của ông đồ đa lùi vào quá vãng, mực tàu giấy đỏ đã không còn chỗ trong thời đại của bút máy, mực in, hình ảnh ông đồ hiện lên thật đáng thương, tội nghiệp:

Những mỗi năm mỗi vắng

Người thuê viết nay đâu

Giấy đỏ buồn không thắm

Mực đọng trong nghiên sầu

Ông đồ vẫn ngồi đấy

Qua đường không ai hay

Lá vàng rơi trên giấy

Ngoài đường mưa bụi bay

Trong hai khổ thơ ba và bốn, chân dung ông đồ khi thất thế hiện lên chân thực và rõ nét nhất. Phố vẫn đông người qua, nhưng người thuê viết thì đã vắng. Trước đây họ tấm tắc ngợi khen bao nhiêu, thì nay họ hờ hững đi ngang qua bấy nhiêu. Hoàn cảnh trái ngược hoàn toàn, khiến ta không khỏi xót thương. Ông đồ từ chỗ trung tâm bị đẩy ra ngoại vi, bị dồn đến sự cô đơn, lạc lõng đến tận cùng. Ông đồ sinh bất phùng thời, cuộc sống hiện đại nghiệt ngã khiến cho những nét đẹp truyền thống không còn giá trị, bị rẻ rúng. Ông đồ văn ngồi đấy, vẫn kiên gan bám trụ, nhưng càng cố gắng càng chỉ thêm đau lòng, bẽ bàng, tủi hổ.

Hình ảnh nhân hóa, “Giấy đỏ buồn không thắm/ Mực đọng trong nghiên sầu” đã minh chứng cho chân lí “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ” . Khung cảnh cũng nhuốm một màu bi thương, ảm đạm, những chiếc lá vàng rơi rụng, cùng với làn mưa phùn. Vẫn làn mùa xuân ấy, nhưng đâu còn cái náo nức, vui tươi, cả tâm cả cảnh đều nhuốm một màu xám lạnh, u buồn.

Ở khổ thơ cuối cùng, hình ảnh ông đồ không còn nữa, nhưng vạn vật vẫn tuần hoàn theo lịch chuyển của vũ trụ: “Năm nay hoa đào nở/ Không thấy ông đồ xưa/ Những người muôn năm cũ/ Hồn ở đâu bây giờ?”. Ông đồ già đã trở thành lớp người thiên cổ, lớp người để người ta hoài niệm, nhớ đến. Câu hỏi cuối bài thật da diết, khắc khoải, hỏi đấy mà thực chẳng thể tìm nổi lời giải đáp…. Nỗi buồn mênh mang vì vậy mà cứ thế dàn trải ra mãi.

Bài thơ ngũ ngôn bình dị, ngôn từ giản dị, hình ảnh giàu ý nghĩa đã đem đến cho người đọc những xúc cảm chân thành về hình ảnh ông đồ. Ta thương cho số phận của những người sinh bất phùng thời, thương cho những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp ngày một phai nhạt. Từ đó cũng đánh động đến con người hiện đại phải biết giữ gìn, phát huy những nét văn hóa tốt đẹp của dân tộc.