Soạn bài Tri thức ngữ văn trang 9 – Kết nối tri thức

Truyện truyền kì là một thể loại văn xuôi tự sự, phát triển mạnh mẽ từ thời trung đại, sử dụng yếu tố kì ảo như một phương thức nghệ thuật để phản ánh cuộc sống. Dù thuộc bộ phận văn học viết, các tác giả truyện truyền kì thường lồng ghép nhiều yếu tố của văn học dân gian trong quá trình sáng tạo. Trong mỗi câu chuyện, yếu tố kì ảo và yếu tố hiện thực kết hợp, đan xen một cách linh hoạt, qua đó phản ánh các vấn đề cốt lõi của hiện thực cũng như quan niệm và thái độ của tác giả.

Cốt truyện

Cốt truyện trong truyện truyền kì có thể được mô phỏng từ truyện dân gian hoặc dã sử lưu truyền rộng rãi trong nhân dân, hoặc mượn từ truyện truyền kì Trung Quốc. Cốt truyện thường được tổ chức chủ yếu dựa trên chuỗi sự kiện sắp xếp theo trật tự tuyến tính, có quan hệ nhân quả rõ ràng.

Nhân vật

Thế giới nhân vật trong truyện truyền kì rất đa dạng và phong phú, trong đó nổi bật nhất là ba nhóm chính: thần tiên, người trần và yêu quái. Các nhân vật thường có những nét kì lạ, biểu hiện ở nguồn gốc ra đời, ngoại hình hay năng lực siêu nhiên, tạo nên sự hấp dẫn đặc biệt cho thể loại này.

Không gian và thời gian

Không gian trong truyện truyền kì thường pha trộn giữa cõi trần, cõi tiên và cõi âm. Các không gian này không tồn tại tách biệt mà liên thông với nhau, tạo nên một bức tranh đa chiều và huyền ảo. Thời gian trong truyện truyền kì cũng kết hợp chặt chẽ giữa thời gian thực và thời gian kì ảo. Thời gian thực với các điểm mốc và niên đại xác định góp phần tạo nên giá trị hiện thực cho câu chuyện, trong khi thời gian kì ảo thường được sử dụng để nói về cõi tiên và cõi âm – nơi mọi thứ ngưng đọng, không biến đổi và không có giới hạn.

Ngôn ngữ

Ngôn ngữ trong truyện truyền kì sử dụng nhiều điển tích, điển cố, làm tăng tính uyên thâm và sự sâu sắc cho tác phẩm. Điều này không chỉ giúp thể hiện tốt hơn các yếu tố kì ảo mà còn mang lại giá trị văn học cao, phản ánh sâu sắc hơn về hiện thực và tư tưởng của tác giả.

Nhìn chung, truyện truyền kì là một thể loại văn học độc đáo, kết hợp linh hoạt giữa yếu tố kì ảo và hiện thực, tạo nên những tác phẩm vừa huyền bí, vừa phản ánh sâu sắc những vấn đề xã hội và nhân sinh.

2. Điển tích, điển cố

– Điển tích: là câu chuyện trong sách xưa, được dẫn lại một cách cô đúc trong văn bản của các tác giả đời sau.

– Điển cố: là sự việc hay câu chữ trong sách xưa, được dẫn lại trong văn bản của các tác giả đời sau.

– Những tích truyện, kinh sách, từ ngữ, lời thơ,… khi đã thành điển tích, điển cố đều được xem là mẫu mực, giàu ý nghĩa, cho nên các tác giả thường sử dụng để gia tăng tính hàm súc, uyên bác, gợi liên tưởng phong phú cho người đọc. Điển tích, điển cố có quá trình hình thành và phát triển lâu dài, gắn với văn hoá, văn học của thời xa xưa. Do đó, để hiểu được ý nghĩa của điển tích, điển cố trong tác phẩm, người đọc cần tìm hiểu qua chú giải hoặc tra cứu tài liệu có liên quan.

Lưu ý: Điển tích, điển cố là hai khái niệm gần gũi nhau, sự phân biệt chỉ có tính tương đối. Vì thế, nhiều lúc điển tích, điển cố được gọi chung là điển.

3. Sự khác biệt về nghĩa của một số yếu tố Hán Việt dễ nhầm lẫn

Trong lớp từ Hán Việt, nhiều từ có những yếu tố đồng âm hoặc gần âm. Các yếu tố này có nghĩa khác nhau, do đó dễ gây nhầm lẫn.