Tác giả – tác phẩm: Nếu mai em về Chiêm Hóa – Cánh diều

Tác giả – tác phẩm: Nếu mai em về Chiêm Hóa – Cánh diều

I. Tác giả văn bản Nếu mai em về Chiêm Hóa

– Nhà thơ Mai Liễu (1949 – 2020): tên thật là Ma Văn Liễu, sinh năm 1950 tại xã Công Đa, huyện Yên Sơn tỉnh Tuyên Quang. Khi làm thơ, làm báo ông thường lấy bút danh là Mai Liễu.

– Ông là nhà thơ dân tộc Tày, nổi tiếng với những vần thơ thấm đẫm tình yêu quê hương đất nước, đặc biệt là những vần thơ về đồng bào các dân tộc thiểu số vùng cao, biên giới.

– Thơ Mai Liễu khá phong phú về đề tài. Nhà thơ viết nhiều về Bác Hồ, về chiến tranh – người lính, về tình yêu,… và quê hương và tình người miền núi. Thơ ông lặng lẽ với câu chữ hồn hậu, nguyên sơ của tình người miền núi, để rồi những câu chữ thấm hồn dân tộc ấy cứ đọng lại mãi trong lòng người.

–  Trong cuộc đời sáng tác của mình, ông đã đã để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị với hàng chục tập thơ đã xuất bản như: “Suối làng” (1994), “Mây vẫn bay về núi” (1995), “Lời then ai buộc” (1996), “Tìm tuổi” (1998), “Giấc mơ của núi” (2001), “Đầu nguồn mây trắng” (2004), “Bếp lửa nhà sàn” (2005), “Núi vẫn còn mưa” (2013), tuyển tập “Thơ Mai Liễu”,…

II. Tìm hiểu tác phẩm Nếu mai em về Chiêm Hóa

1. Thể loại:

– Nếu mai em về Chiêm Hóa thuộc thể loại: thơ sáu chữ.

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

– Bài thơ “Nếu mai em về Chiêm Hóa” được trích từ tập “Thơ Mai Liễu”, NXB Hội Nhà Văn, Hà Nội, 2015.

3. Phương thức biểu đạt:

– Phương thức biểu đạt: miêu tả, biểu cảm, PTBĐ chính: biểu cảm.

4. Bố cục bài Nếu mai em về Chiêm Hóa:

– Khổ 1, 2: Bức tranh thiên nhiên vào mùa xuân ở Chiêm Hóa.

– Khổ 3, 4: Vẻ đẹp con người trong mùa xuân.

– Khổ 5: Nét riêng trong lễ hội đầu năm ở Chiêm Hóa.

5. Giá trị nội dung:

– Văn bản viết về quê hương, mảnh đất Chiêm Hóa – một huyện nằm ở phía bắc của tỉnh Tuyên Quang với những cảnh sắc khi mùa xuân về, nhằm thể hiện tình yêu quê hương, nhớ về nguồn cội của tác giả.

6. Giá trị nghệ thuật:

– Sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ: nhân hóa, điệp từ, điệp ngữ.

– Miêu tả các hình ảnh thiên nhiên sinh động, nên thơ.

– Ngôn từ giản dị, gần gũi với người đọc.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Nếu mai em về Chiêm Hóa

1. Bức tranh thiên nhiên vào mùa xuân ở Chiêm Hóa

Nếu mai em về Chiêm Hóa

Cho ta gửi nỗi nhớ cùng

Tháng giêng mưa tơ rét lộc

Em về vừa kịp mùa măng.

– Cách xưng hô “em” – “ta”: tạo cảm giác thân thương.

– Danh từ riêng “Chiêm Hóa”: là một huyện nằm ở phía bắc của tỉnh Tuyên Quang.

– Nỗi nhớ quê hương của tác giả được thể hiện qua những hình ảnh như: nhứ về cái rét tháng riêng, mùa măng.

Sông Gâm đôi bờ cát trắng

Đá ngồi dưới bến trông nhau

Non Thần hình như trẻ lại

Xanh lên ngút ngát một màu.

– Các hình ảnh thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên: Mưa tơ rét lộc, mùa măng, sông Gâm “đôi bờ cát trắng”, non Thần “xanh ngút ngát”.

– Cách sử dụng các biện pháp tu từ: nhân hóa, đảo ngữ đã phác họa lên bức tranh mùa xuân đầy hấp dẫn, giúp người đọc hình dung ra khung cảnh thiên nhiên trở nên sinh động, gần gũi hơn.

2. Vẻ đẹp con người trong mùa xuân

Phố đông cứ mải tìm nhau

Cô gái Dao nào cũng đẹp

Vòng bạc rung rinh cổ tay

Ngù hoa mơn mởn ngực đầy.

– Hình ảnh con phố với các cô gái dân tộc Dao đã tái hiện lại khung cảnh đường phố và người dân Chiêm Hóa.

Con gái bản Tày duyên quá

Sắc chàm như cũng pha hương

Chỉ riêng nụ cười môi mọng

Mùa xuân e cũng lạc đường.

– Không chỉ có dân tộc Dao mà nơi đây còn có dân tộc tày sinh sống. Việc liệt kê các dân tộc cùng những bản sắc văn hóa nơi đây đã cho thấy tình cảm của tác giả giành cho quê hương.

– Bức tranh được tái hiện lại khung cảnh thiên nhiên gần gũi, giản đơn nhưng có hồn tạo nên một mùa xuân tràn đầy sức sống.

3. Nét riêng trong lễ hội đầu năm ở Chiêm Hóa

Nếu mai em về Chiêm Hóa

Đầu xuân đi hội lùng tùng

Quả còn chạm vai thì nhặt

Ngày lành duyên tốt mừng nhau.

– Câu thơ: “Nếu mai em về Chiêm Hóa” được lặp lại hai lần và được lấy làm tên tác phẩm đã cho thấy mong muốn được trở về của tác giả nhiều như nào.

=> Bài thơ đã thể hiện được tình cảm sâu sắc, da diết, đầy gắn bó cùng với tình yêu thương của nhà thơ đối với quê hương, nguồn cội của mình.