Soạn bài Tri thức ngữ văn trang 125 Tập 1 – Kết nối tri thức

Bi kịch là một thể loại trong nghệ thuật kịch, tập trung vào diễn tả những xung đột sâu sắc giữa những mong muốn cao đẹp, hành động hào hùng của con người và những tình huống bi đát không thể thay đổi của thực tại, hoặc những trở ngại bản chất của con người. Thông qua sự sắp đặt cảnh, lời thoại, độc thoại và hành động của nhân vật trên sân khấu, bi kịch xây dựng cốt truyện bằng việc thắt nút, triển khai và giải quyết các xung đột này.

Bi kịch thường kết thúc bằng những thảm cảnh hoặc cái chết của các nhân vật. Những sự thất bại của cái đẹp và cái hùng đem lại nỗi đau cùng cực. Tuy nhiên, từ những thử thách này, bi kịch cũng là lời nói về sự bất tử của ý chí, khát vọng và chiến thắng tinh thần của con người trong cuộc đấu tranh chống lại những khó khăn của cuộc sống và những yếu hèn của con người.

2. Nhân vật và xung đột trong bi kịch

– Nhân vật chính trong bi kịch mang khát vọng cao đẹp, có tính cách mạnh mẽ, có khả năng lựa chọn hành động tự do xuất phát từ chính kiến, đức tin của mình, song lựa chọn này xung đột với hoàn cảnh thực tế hoặc gặp phải những trở ngại ngay trong bản tính cố hữu. Do vậy, nhân vật chính trong bi kịch thường phải trải qua những trạng thái giằng xé, bế tắc, rơi vào những tình huống hết sức nặng nề và có kết thúc bi thảm. Tương ứng với sự phức tạp của nhân vật, lời thoại trong bi kịch thường căng thẳng, chất chứa biện luận, thể hiện suy tư trăn thở và ý chí của những nhân cách mạnh mẽ, không khuất phục.

– Xung đột trong bi kịch là những mâu thuẫn gay gắt giữa lựa chọn hành động tự do của nhân vật như một nhân cách mạnh mẽ với cái tất yếu vốn được thể hiện qua những thế lực như định mệnh, bản tính tự nhiên, định kiến thời đại, thực tại xã hội,…

3. Hiệu ứng thanh lọc của bi kịch

Khi theo dõi hành động kịch căng thẳng, gay gắt, kết cục bi thảm, người tiếp nhận bi kịch có thể sợ hãi, kinh hoàng, thương cảm, xót xa như chính mình đang trải nghiệm những bế tắc trong cuộc sống cùng nhân vật, để rồi sau đó thấy căm ghét cái đê tiện, giả dối; ngưỡng mộ, cảm phục cái cao cả; tâm hồn như được thanh lọc, trở nên hài hòa, thăng bằng hơn. Nhà triết học Hy Lạp cổ đại A-rít-xtốt gọi đó là hiệu ứng thanh lọc của bi kịch.