Soạn bài: Tiếng nói của văn nghệ

Bố cục:

– Phần 1 (từ đầu đến “một cách sống của tâm hồn”): Nội dung phản ánh và thể hiện của văn nghệ.

– Phần 2 (đoạn còn lại): Sức mạnh kỳ diệu, lớn lao của văn nghệ đối với đời sống.

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1:

Bài viết có bố cục khá chặt chẽ, được thể hiện qua hệ thống luận điểm lô gích, mạch lạc. Giữa các luận điểm vừa có sự tiếp nối tự nhiên vừa bổ sung, giải thích cho nhau:

– Văn nghệ không chỉ phản ánh thực tại khách quan mà còn là nhận thức mới mẻ, là tư tưởng, tình cảm của cá nhân nghệ sĩ.

– Tiếng nói của văn nghệ rất cần thiết với cuộc sống của con người, nhất là trong hoàn cảnh những năm đầu kháng chiến.

– Văn nghệ có khả năng cảm hoá, có sức lôi cuốn thật kỳ diệu bởi đó là tiếng nói của tình cảm, tác động tới con người qua những rung cảm sâu xa.

Câu 2:

Nội dung chủ yếu của văn nghệ là hiện thực mang tính cụ thể, sinh động, là đời sống tình cảm của con người qua cái nhìn và tình cảm của người nghệ sĩ. Khác với các bộ môn khoa học như dân tộc học, xã hội học, lịch sử học, triết học… thường khám phá, miêu tả và đúc kết các bộ mặt tự nhiên hay xã hội thành những quy luật khách quan, văn nghệ tập trung khám phá, thể hiện chiều sâu cuộc sống trong các quan hệ, khám phá tính cách, số phận con người. Nội dung của văn nghệ được thể hiện chủ yếu qua những đặc điểm sau:

– Tác phẩm nghệ thuật phản ánh đời sống khách quan nhưng đó không phải là sự sao chép giản đơn, “chụp ảnh” nguyên xi thực tại. Trong sự phản ánh của văn nghệ có cách nhìn, cách đánh giá cuộc sống, đồng thời đó cũng là tư tưởng, là tấm lòng của người nghệ sĩ gửi gắm trong đó.

– Tác phẩm văn nghệ có tính giáo dục, tác động mạnh mẽ đến người đọc nhưng đó không phải là những lời thuyết lý khô khan mà ngược lại, khả năng tác động của văn nghệ bắt nguồn từ những tình cảm sâu sắc, những say sưa, vui buồn, yêu ghét… của người nghệ sĩ. Nó khiến ta rung động trước những vẻ đẹp của cuộc sống, từ đó làm thay đổi tư tưởng, tình cảm, thậm chí cả quan điểm sống, lối sống của ta.

– Nội dung của văn nghệ còn là những rung cảm, nhận thức của từng người tiếp nhận, được mở rộng, lan truyền từ người này sang người khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Câu 3:

Qua các dẫn chứng được lấy từ các tác phẩm, qua những câu chuyện cụ thể, sinh động, Nguyễn Đình Thi đã phân tích một cách thấm thía sự cần thiết của văn nghệ đối với con người:

– Văn nghệ giúp chúng ta sống đầy đủ hơn, phong phú hơn trên phương diện tinh thần.

– Trong những trường hợp con người bị ngăn cách đối với đời sống, văn nghệ là sợi dây liên hệ giữa người đó với thế giới bên ngoài.

– Văn nghệ góp phần làm cho đời sống của chúng ta ngày càng đẹp đẽ, đáng yêu hơn. Một tác phẩm văn nghệ hay giúp con người cảm thấy yêu tin cuộc sống, biết rung cảm và ước mơ trước cái đẹp.

Câu 4:

Văn nghệ tác động đến con người qua nội dung của nó và đặc biệt là còn đường mà nó đến với người đọc, người nghe:

– Tình cảm là một yếu tố then chốt của văn nghệ. Dù phản ánh cuộc sống nào thì một tác phẩm lớn luôn chan chứa những tình cảm sâu xa của người viết. Không có những tình cảm sâu sắc, mãnh liệt đối với đời sống, một tác phẩm dù đề cập đến những vấn đề rộng lớn đến đâu cũng sẽ trở nên vô nghĩa, ngay cả đối với bản thân người sáng tác.

– Sự tác động của văn nghệ đối với con người chủ yếu cũng qua con đường tình cảm. Những xúc cảm, tâm sự của tác giả đối với đời sống làm lay động cảm xúc của người đọc, người nghe. Bạn đọc được sống cuộc sống mà nhà văn miêu tả, được yêu, ghét, vui, buồn cùng các nhân vật trong đó, dần dần thay đổi suy nghĩ, quan niệm về đời sống, thậm chí thay đổi cả cách ứng xử đối với những người xung quanh. Văn nghệ khiến cho ta cảm thấy yêu cuộc sống hơn, đồng thời muốn đóng góp công sức của mình để làm cho cuộc sống ngày càng đẹp hơn.

Luyện tập

Câu hỏi (trang 17 SGK) :

Gợi ý trả lời:

Bài viết cần đảm bảo các ý sau:

+ Giới thiệu tác phẩm văn nghê (tên tác phẩm, của tác giả nào, đất nước nào,…).

+ Phân tích ý nghĩa của tác phẩm văn nghệ ấy.

+ Tác động của tác phẩm ấy đối với bản thân em.

Đoạn văn gợi ý:

Trong các tác phẩm đã đọc, em ấn tượng nhất với truyện “Chuyện người con gái Nam Xương”, trích “Truyền kì mạn lục” của tác giả Nguyễn Dữ. Tác phẩm này có ý nghĩa rất sâu sắc và để lại nhiều suy ngẫm cho bản thân em. “Chuyện người con gái Nam Xương” kể về số phận bi kịch, oan ức của người con gái đẹp người đẹp nết là Vũ Nương. Nàng đã phải tự vẫn vì tính đa nghi, ghen tuông mù quáng của chồng. Tác phẩm này là tiếng nói tố cáo chế độ phong kiến nam quyền hà khắc chà đạp lên số phận những người phụ nữ tội nghiệp. Nhưng quan trọng hơn, tác giả đã thông qua câu chuyện này để thể hiện ước mơ của nhân dân ta về đạo lí, lẽ phải trong xã hội: người trong sạch, tốt đẹp sẽ được rửa oan, được đền đáp xứng đáng. Sau khi đọc câu chuyện này, em thấy xót thương cho số phận những người phụ nữ trong xã hội phong kiến đồng thời nhận ra được một bài học đáng giá trong cuộc sống: trước khi phán xét một người khác, phải xem xét kĩ vấn đề từ nhiều phía, không mù quáng chủ quan để tránh gây ra tổn thương, nỗi đau cho người khác và cho chính bản thân mình.

Ý nghĩa – Nhận xét

Qua bài học này, học sinh:

– Nhận ra được sức mạnh to lớn của văn nghệ đối với cuộc sống con người: văn nghệ nối sợi dây đồng cảm kì diệu giữa nghệ sĩ với bạn đọc, giúp con người có đời sống tinh thần phong phú hơn, tự hoàn thiện nhân cách, tâm hồn mình.

– Được bồi dưỡng thái độ trân trọng và niềm yêu thích đối với các tác phẩm nghệ thuật.