Soạn bài: Số phận con người (M. Sô-lô-khốp)

Bố cục: chia làm 3 phần

– Phần 1 (từ đầu đến đang nghịch cát đấy): giới thiệu nhân vật.

– Phần 2 (tiếp đó đến chợt lóe lên như thế): niềm hạnh phúc của bé Va-ni-a.

– Phần 3 (còn lại): Số phẩn hẩm hiu của Xô-cô-lốp và niềm tin vào sức mạnh của con người Nga.

Câu 1: Hoàn cảnh đáng thương của An-đrây Xô-cô-lốp sau chiến tranh kết thúc và trước khi gặp bé Va-ni-a là:

– Chiến tranh đã kết thúc và giành được hòa bình, nhưng thật xót xa khi anh nhận được tin người vợ thân yêu và người con gái của anh đã bị bọn phát xít bắn chết, niềm vui chiến thắng chưa bao lâu thì nỗi buồn lại xảy ra, sự đau xót của anh thật tột cùng biết bao. Những nỗi đau mất mát đi người thân, những người thân yêu nhất đã bị chiến tranh cướp đi và giờ đây lòng căm thù phát xít trong anh ngày càng được nâng cao.

– Bước ra khỏi cuộc chiến không biết đi về đâu, đành về tá túc nhờ nhà người bạn và làm nghề lái xe cho nông trường.

– Hay uống rượu để dịu bớt nỗi đau, anh căm ghét chiến tranh, nó đã cướp đi không biết bao nhiêu số phận con người vô tội và giờ đây là vợ và con gái của anh, nỗi buồn tinh thần đó anh không thể nào nguôi được những giọt nước mắt của anh rơi xuống minh chứng một điều rằng anh đang có một nỗi buồn tới tận cùng của con người. Anh đã khóc trước mặt của bé Va-ni-a (mồ côi cha mẹ, cũng là nạn nhân của chiến tranh, lang thang, vất vưởng, đói rách, ăn xin, nhưng chú bé vẫn thật hồn nhiên, trong sáng). Nỗi đau của anh không diễn tả được bằng lời mà nó nuốt đắng trong tim nghẹn ngào thành những giọt nước mắt.

=> Hai số phận đau thương nghiệt ngã đặt cạnh nhau, bổ sung cho nhau làm rõ những mất mát không gì bù đắp nổi do chiến tranh gây ra. Ý nghĩa tố cáo chiến tranh toát ra từ đây.

Câu 2:

– Việc An-đrây nhận Va-ni-a làm con nuôi đã làm thay đổi cả cuộc đời hai cha con:

+ Bé Va ni a có được người chở che, mái ấm gia đình.

+ An-đrây tìm lại được ý nghĩa cuộc sống, tìm được tình yêu thương để xóa mờ nỗi đau chiến tranh.

– Tâm hồn thơ ngây của bé Va-ni-a:

+ Mặt mũi lấm lem, quần áo bẩn thỉu nhưng đôi mắt rất sáng.

+ Khi được Xô-cô-lốp gọi, leo lên xe hỏi, chờ trả lời.

+ Ngồi trên xe lặng thinh, tư lự, chốc chố nhìn Xô-cô-lốp …

+ Trả lời những câu hỏi một cách hồn nhiên.

+ Nồng nhiệt thể hiện tình cảm, sự ước ao, hi vọng khi được nhận làm con.

– Lòng nhân hậu của Xô cô lốp:

+ Khi gặp Va-ni-a: thấy quý và nhớ.

+ Trước hoàn cảnh đáng thương và tâm hồn ngây thơ của Va-ni-a nên đã nhận bé làm con nuôi => quyết định đột nhiên, xuất phát từ đáy lòng.

+ Khi nghe thấy tiếng thở dài của bé: dùng những hình ảnh nhỏ bé, đáng thương để so sánh với Va ni a tội nghiệp.

+ Chăm sóc Vania như con đẻ.

+ Âm thầm chịu đựng những đau khổ vì sợ Vania đau khổ.

=> Giàu tình yêu thương, nhân hậu, giàu trách nhiệm.

– Điểm nhìn nhân vật trùng với điểm nhìn tác giả: Cái chính ở đây … trên má anh.

=> Điểm nhìn chan chứa tình yêu thương, hướng tới cuộc sống bình yên, tâm hồn trong sáng của trẻ thơ,đầy giá trị nhân đạo.

Câu 3: An-đrây Xo-cô-lốp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn như thế nào (khó khăn trong đời thường, chiêm bao ám ảnh và nỗi đau không nguôi)?

– Khi Xô-cô-lốp đi làm thì không ai chăm sóc bé Va-ni-a, mà nó thì không chịu rời bố nửa bước.

– Kí ức về người cha cũ lâu lâu chợt lóe lên, một hôm nó chợt hỏi: Cái áo bành tô bằng da của bố đâu rồi? Xô-cô-lốp lúng túng nhưng tìm ra cách nói dối trơn tru. Nhưng không thể nói dỗi với cháu mãi được. Đến khi nó biết được sự thật thì nó sẽ tổn thương như thế nào. Vấn đề tưởng nhỏ nhưng không đơn giản.

– Rồi bệnh tim của Xô-cô-lốp tái phát. Nếu không may, thằng nhỏ lại mất cha một lần nữa thì Xô-cô-lốp sẽ đau khổ biết chừng nào.

– Còn một nỗi khổ tâm nữa, hằng đêm Xô-cô-lốp chiêm bao thấy vợ con … thức giấc thì gối đậm nước mắt => Bé Va-ni-a mang lại niềm vui và hạnh phúc nhưng chỉ xoa dịu vết thương lòng chứ không thể thay thế vợ con, không thể bù đắp nỗi mất mát lớn lao, những tình cảm thiêng liêng đã mất. Trong sâu thẳm tâm hồn, Xô-cô-lốp vẫn âm thầm chịu đựng nỗi đau – vết thương chiến tranh dai dẳng. Quy luật tâm lí được thể hiện chân thực tự nhiên, thuyết phục.

– Khi lái xe, Xô-cô-lốp lỡ gây ra tai nạn, chuyện không đâu nhưng anh bị tước bằng lái. Thế là mất việc. Hai cha con lại lang thang đi tìm việc. Hình ảnh con người bé nhỏ côi cút giữa nước Nga mênh mông đã gây xúc động lớn.

– Cuối cùng là cảm nghĩ của tác giả về những con người Nga đó, tác giả tin rằng, với nghị lực và sức mạnh, họ sẽ đương đầu và vượt qua mọi thử thách.

Câu 4: Thái độ người kể chuyện

– Thể hiện lòng khâm phục, sự quý mến với bản lĩnh kiên cường, lòng nhân hậu của con người Xô viết.

– Tin tưởng vào tương lai qua hình ảnh chú bé Vania.

– Tin tưởng vào sức mạnh tiềm ẩn và những cống hiến thầm lặng mà to lớn của những thế hệ con người Nga trong cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.

– Đoạn cuối: lời kêu gọi, nhắc nhở sự quan tâm, trách nhiệm của toàn xã hội đối với những con người bất hạnh.

Câu 5:

Với Sô lô khốp: trong cuộc sống, mỗi người có thể sẽ có những số phận khác nhau,con người có thể gặp nhiều nỗi đau, bất hạnh, mất mát, nhưng nhà văn vẫn không đánh mất hi vọng vào niềm tin, niềm hạnh phúc con người. Ông tin tưởng, con người biết dựa vào nhau, chia sẻ, đùm bọc, yêu thương nhau sẽ tạo nên hạnh phúc.