Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây – Cánh diều

Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây

Soạn bài: Chiến thắng Mtao Mxây 

1. Chuẩn bị

2. Đọc hiểu

* Nội dung chính: 

– Văn bản “Chiến thắng Mtao Mxây” ca ngợi sức mạnh và vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn trong việc chiến thắng Mtao Mxây, cứu được vợ của mình trở về và đem vinh quang về cho dân làng. Đăm Săn xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê-đê thời cổ đại.

Soạn bài Chiến thắng Mtao Mxây - Cánh diều

* Trả lời câu hỏi giữa bài: 

Câu 1 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Màu sắc văn hóa Tây Nguyên thể hiện qua các yêu tố nào?

Trả lời:

– Màu sắc văn hóa Tây Nguyên thể hiện qua yếu tố miêu tả ngôi nhà trông quả thật là đẹp của Mtao Mxây, đầu sàn hiên đẽo hình Mặt Trăng, đầu cầu thang đẽo hình chim ngói. Cầu thang rộng một lá chiếu, người nối đuôi nhau lên xuống mà khiêng một ché đuê vẫn không sợ chật.

Câu 2 (trang 20 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Chú ý chi tiết miêu tả ngoại hình Mtao Mxây.

Trả lời:

– Mtao Mxây hiện lên trong cuộc giao chiến với Đăm Săn với cái khiên tròn như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần. Hắn đóng một cái khố sọc gấp bỏ múi, mặc một cái áo dày nút. Đi từ nhà trong ra nhà ngoài, dáng tần ngần do dự, mỗi bước một đắn đo.

Câu 3 (trang 21 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Chú ý biện pháp nghệ thuật được sử dụng để miêu tả hình ảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây.

Trả lời:

– Biện pháp nghệ thuật được sử dụng để miêu tả hình ảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây là so sánh kết hợp phóng đại, thể hiện qua chi tiết Đăm Săn rung khiên múa vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô. Đăm Săn chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây.

Câu 4 (trang 21 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Chú ý chi tiết ông trời giúp đỡ Đăm Săn.

Trả lời:

– Chi tiết ông trời giúp đỡ Đăm Săn có ý nghĩa:

+Tượng trưng lực lượng thần linh cũng đi theo chính nghĩa, đi theo anh hùng

+ Con người ai cũng có điểm yếu hãy che dấu điểm yếu của mình phát hiện điểm yếu của đối phương và đánh vào điểm yếu của đối thủ để chiến thắng

+ Luôn đoàn kết luôn Phù trợ cho nhau

Câu 5 (trang 22 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Lời nói và hành động của dân làng cho biết tình cảm của cộng đồng đối với tù trưởng Đăm Săn như thế nào?

Trả lời:

– Lời nói và hành động của dân làng: Ba cuộc đối đáp gặp nhau ở tiếng nói đồng lòng “không đi sao được” và có sự tăng tiến cho ta thấy tình cảm của cộng đồng đối với tù trưởng Đăm Săn chính là sự yêu mến, ngưỡng mộ, thán phục của dân làng về tài năng và phẩm chất của người đứng đầu, quyết tâm một lòng đi theo.

Câu 6 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Tưởng tượng không khí ăn mừng của dân làng đối với chiến thắng của Đăm Săn.

Trả lời:

– Không khí ăn mừng của dân làng đối với chiến thắng của Đăm Săn chắc hẳn vô cùng hoan hỉ và huyên náo. Chiêng trống đánh lên các cồng hlong hòa nhịp cùng chum chọe kêu lên rộn rã, vui tươi. Lễ vật dâng cúng thần, tổ tiên vô cùng hậu hĩnh để cầu sức khỏe, bình yên và sự thịnh vượng. Sau đó lễ ăn mừng chiến thắng cũng diễn ra hết sức tưng bừng và náo nhiệt: tiếng cồng chiêng vang lên khắp nơi, người đến từ bốn phương, chật ních. Ai cũng được đón tiếp, ăn uống no say thỏa thích các chuỗi thịt trâu thịt bò treo đen đầy nhà, chậu thau, âu đồng nhiều không còn chỗ để.

Câu 7 (trang 24 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Chú ý vẻ đẹp khác thường của người anh hùng Đăm Săn.

Trả lời:

– Vẻ đẹp khác thường của người anh hùng Đăm Săn được thể hiện qua chi tiết: Chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa. Đăm Săn uống rượu không bao giờ say, ăn uống không bao giờ thấy no. Hơn thế nữa, ngôn ngữ phóng đại của sử thi đã so sánh chàng ngang sức mạnh thần linh: Oai linh vang đến tận thần núi phía Đông, đến tận thần núi phía Tây. Hình ảnh Đăm Săn sau chiến công này được mô tả phóng đại và như một điệp khúc vang vọng niềm tự hào về người anh hùng tiêu biểu của cộng đồng: Và người ta bàn tán không cùng, rằng Đăm Săn quả thật là một tù trưởng dũng cảm, không bao giờ chịu lùi bước. Chàng ta mang chăn choàng trên vai, tay đeo vòng, cầm gươm chạm trỗ sắc bén… Đăm Săn hùng cường, ngang tàng ngay từ trong lòng mẹ, vẻ đẹp ấy chỉ có thể xuất hiện trong sử thi anh hùng, chỉ có ngôn ngữ sử thi mới đem lại những vẻ đẹp độc đáo đến thế.

Câu 8 (trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Chú ý nghệ thuật miêu tả nhân vật Đăm Săn.

Trả lời:

– Nhân vật Đăm Săn được miêu tả với bút pháp miêu tả phóng đại, sử dụng nghệ thuật xây dựng trùng điệp của ngôn ngữ, cũng như nghệ thuật tạo hình. Tác dụng của biện pháp nghệ thuật này là để làm tăng lên khả năng biểu hiện về ngôn ngữ, cũng như làm tăng lên vẻ đẹp hình tượng của nhân vật Đăm Săn.

* Trả lời câu hỏi cuối bài: 

Câu 1 (trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Chỉ ra những sự kiện chính, lời người kể chuyện, lời nhân vật trong văn bản Chiến thắng Mtao Mxây.

Trả lời:

– Những sự kiện chính:

+ Trận chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây

+ Đăm Săn ăn mừng chiến thắng cùng dân làng

– Lời người kể: thể hiện qua những đoạn văn miêu tả, giới thiệu bối cảnh, sự kiện của truyện

– Lời nhân vật

+ Lời của Đăm Săn

+ Lời của Mtao Mxây

+ Lời của dân làng

+ Lời của ông Trời

Câu 2 (trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Nhân vật người anh hùng Đăm Săn được miêu tả với những đặc điểm nổi bật nào? Chỉ ra những chi tiết cho thấy sự đối lập giữa Đăm Săn với Mtao Mxây.

Trả lời:

– Nhân vật người anh hùng Đăm Săn được miêu tả với những đặc điểm nổi bật của một dũng sĩ vô cùng dũng cảm, tài năng, có sức mạnh phi thường, lấn át kẻ thù. Sức Đăm Săn ngang sức voi đực, hơi thở ầm ầm tựa sấm, nằm sấp thì gãy gầm sàn, nằm ngửa thì gãy xà dọc,… Anh còn là một người thủ lĩnh với phẩm chất anh hùng: Danh tiếng lẫy lừng, được tung hô, ca ngợi là một “dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước”

Những chi tiết cho thấy sự đối lập giữa Đăm Săn với Mtao Mxây:

Đăm Săn Mtao Mxây
Thái độ quyết liệt, tự tin. Thái độ từ chọc tức đến sợ hãi, tần ngần do dự.
+ Không nhúc nhích, châm biếm mỉa mai Mtao Mxây.

+ Một lần xốc tới vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô, chàng chạy vút qua phía Đông, vút qua phía Tây.

⇒ Đăm Săn là người bình tĩnh, tự tin, với sức mạnh và tài năng phi thường

 + Múa khiên “kêu lạch cạch như quả mướp khô”.

+ Chạy bước thấp, bước cao chỉ chém trúng cái cọc cột trâu nhưng khoe được học thần Rồng, là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát thiên hạ.

⇒ Mtao Mxây kém cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác, ngạo mạn.
Hiệp đấu thứ hai:

+ Nhờ miếng trầu của vợ, Đăm săn múa khiên chàng múa trên cao gió như bão, múa dưới thấp gió như lốc, núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ, … đâm trúng kẻ thù nhưng không thủng. Chi tiết miếng trầu là biểu hiện cho sức mạnh cộng đồng. Sức mạnh của Đăm Săn được tương trợ bởi cộng đồng.

⇒ Nổi bật sức mạnh phi thường của Đăm Săn.

  

+ Mtao Mxây cầu cứu Hơ Nhị quăng cho miếng trầu nhưng càng yếu sức
Hiệp ba:

+ Đăm Săn múa dũng mãnh và đuổi theo Mtao Mxây

+ Đăm Săn đâm trúng Mtao Mxây nhưng không thủng được áo hắn. Chàng phải cầu cứu thần linh
Hiệp bốn:

+ Đăm Săn được thần linh giúp sức

+ Chàng đuổi theo và giết chết kẻ thù.

Câu 3 (trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Nêu và phân tích tác dụng của một biện pháp nghệ thuật tiêu biểu trong văn bản (Ví dụ: so sánh, phóng đại, đối lập, tương phản,…).

Trả lời:

– Việc sử dụng biện pháp nghệ thuật tu từ so sánh và phóng đại đã tạo cho đoạn trích những hiệu quả diễn đạt ấn tượng. Chẳng hạn, miêu tả Mtao Mxây: “khiên hắn tròn như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần… giữa một đám đông mịt mù như trong sương sớm” ; “Khiên hắn kêu lạch xạch như quả mướp khô”. Hoặc miêu tả Đăm Săn : “Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây” ; “Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc” ; “Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung” ; “đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre” ; “Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sứcvoi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc”… Bên cạnh đó, các phép so sánh, phóng đại trong ngôn ngữ nhân vật cũng được huy động tối đa : với Mtao Mxây “Ta như gà làng mới mọc cựa kliê, như gà rừng mới mọc cựa êchăm”,… với Đăm Săn : “Cầu cho ta được bình yên vô sự, nạn khỏi tai qua, lớn lên như sông nước, cao lên như cây rừng, không còn ai bì kịp ; Hãy đánh lên tất cả cho ở dưới vỡ toác các cây đòn ngạch… để nghe tiếng chiêng ăn đông uống vui như mừng mùa khô năm mới của ta vậy”…Biện pháp so sánh, phóng đại tạo ra sức hấp dẫn cho sử thi, đó là cách diễn đạt, mô tả bằng hình ảnh sinh động, tạo ấn tượng về sức mạnh, vẻ đẹp thần thánh, siêu phàm đúng với tính chất hùng tráng, mang tầm vũ trụ của nhân vật và hành động của sử thi anh hùng.

Câu 4 (trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Hãy làm sáng tỏ một đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi được thể hiện trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây.

Trả lời:

– Đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi được thể hiện trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây:

Nhân vật trung tâm của sử thi là nhân vật anh hùng: Anh hùng văn hóa và anh hùng chiến trận. So với thần thoại và truyền thuyết, nhân vật sử thi có nhiều lớp người, nhiều thế hệ. Trong câu chuyện này, nhân vật Đăm Săn có đầy đủ các yếu tố đó – một vị thủ lĩnh anh hùng

Nhân vật chính của sử thi anh hùng là anh hùng chiến trận. Phẩm chất cao quí của nhân vật là lòng dũng cảm xả thân vì cộng đồng trong việc chiến đấu chống kẻ thù và chinh phục thiên nhiên. Con người anh hùng có vẻ đẹp cường tráng của thể chất. Nhân vật anh hùng là hiện thân của ý chí và sức mạnh cộng đồng. Đó là hình tượng khái quát hóa, lý tưởng hóa, mang ý thức và sức mạnh cộng đồng.

Câu 5 (trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Phân tích một số câu nói và hành động của dân làng trước chiến thắng của Đăm Săn để làm rõ tình cảm của cộng đồng Ê-đê đối với người anh hùng.

Trả lời:

– Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây là cuộc chiến tranh mang tính chất thống nhất cộng đồng. Nó không phải là một cuộc chiến tranh xâm lược nhằm mục đích tàn sát, cướp bóc và chiếm giữ. Chính vì thế mà thái độ của nô lệ ở cả hai phía đối với việc thắng thua của hai tù trưởng cũng có những nét riêng:

+ Khi chủ họ bị Đăm Săn đâm chết thì họ nhất tề, tự nguyện đi theo Đăm Săn. Cả ba lần Đăm Săn hỏi ý kiến (con số 3 là con số tượng trưng, có nghĩa là rất nhiều) thì cả ba lần họ đều khẳng định sẽ đi theo Đăm Săn. Thái độ và hành động của đoàn người này chứng tỏ họ luôn mơ ước được trở thành một tập thể giàu có và hùng mạnh.Họ luôn mơ ước có được một người lãnh đạo dũng cảm, tài ba 

+ “Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu trông sao mà vui thế’’. Tôi tớ vô cùng phấn khích, hỏi Đăm Săn đánh chiêng nào để mừng chiến thắng. Dân làng tưng bừng náo nhiệt chào đón vị anh hùng của mình mới chiến thắng trở về. Họ đi lại sửa soạn vui mừng tấp nập không chỉ để mừng buôn sóc được mở mang, được hùng mạnh và giàu có mà còn để tiếp đón những người nô lệ mới bằng sự chân thành và hoà hợp. Điều đó cho thấy họ rất vui mừng, hoan hỉ khi người tù trưởng của mình chiến thắng kẻ thù, làm cho bộ tộc thêm hùng mạnh, giàu có.

Sự đồng tình của tất cả mọi người, từ tôi tớ đến các tù trưởng, tác giả sử thi đã cho thấy chiến thắng của Đăm Săn có ảnh hưởng đến sự phát triển của cộng đồng. Đó là cuộc chiến vì sự lớn mạnh của bộ tộc và được cộng đồng hoan nghênh.

Câu 6 (trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1): Đoạn trích phản ánh và ca ngợi điều gì? Điều ấy có còn ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không? Vì sao?

Trả lời:

– Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ca ngợi vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn – một người trọng danh dự, gắn bó hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê-đê. Qua đó, đoạn trích còn mang ý nghĩa ca ngợi sức mạnh và tài năng của Đăm Săn trong cuộc đấu với kẻ thù để đem lại hạnh phúc gia đình và dân làng. Điều ấy ắt hẳn vẫn còn ý nghĩa với cuộc sống ngày hôm nay, bởi nó giúp người đọc nhận thức được lẽ sống, niềm vui của người anh hùng sử thi chỉ có được trong cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và danh dự cho cộng đồng

Câu 7 (trang 25 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):

Hãy thể hiện cảm nhận của em về trận chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây bằng cách vẽ một bức tranh hoặc viết đoạn văn miêu tả (khoảng 8-10 dòng).

Trả lời:

Toàn bộ diễn biến cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây được miêu tả khá giàu kịch tích qua ba hiệp. Liên tiếp ba hiệp đấu diễn ra, hành động của cả hai nhân vật đều được khắc họa rõ nét. Trong hiệp đấu thứ nhất, Mtao Mxây “múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô, chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi đông, tự xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ”. Còn Đăm Săn thì thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn không hề nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lần xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”. Sự đối lập trong hành động của hai nhân vật đã cho thấy sự yếu đuối của Mtao Mxây và sự khỏe mạnh của Đăm Săn. Hiệp đấu thứ hai trở nên gay cấn hơn khi Đăm Săn trở nên mạnh mẽ hơn nhờ đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh, càng đẹp. Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu vì bộ áo giáp trên người hắn. Cuối cùng, nhờ sự giúp sức của Ông Trời, Đăm Săn tìm ra kế sách để đánh bại Mtao Mxây. Chàng đã giành chiến thắng và cứu được vợ mình. Ông trời chính là đại diện của công lý, cũng là đại diện của sức mạnh trí tuệ.