Bài 16 phần 1: Sự suy sụp của nhà Trần cuối thế kỉ XIV

(trang 74 sgk Lịch Sử 7): – Tình hình kinh tế nước ta ở nửa cuối thế kỉ XIV như thế nào ? Tại sao có tình trạng đó ?

Trả lời:

– Ruộng đất nằm trong tay bọn vương hầu quý tộc, nhà chùa, địa chủ, ruộng đất công làng xã bị xâm lấn, khẩu phần ruộng đất của nông dân bị thu hẹp.

– Công tác thủy lợi: không được chăm lo tu sửa nên nhiều năm bị mất mùa, đói kém.

– Chính sách thuế khóa: dân nghèo mỗi năm phải nộp ba quan tiền thuế đinh.

– Đời sống nhân dân vô cùng cực khổ vì bị mất mùa, đói kém, bị bóc lột, đặc biệt là nông dân phải bán ruộng đấtm vợ con… cho quý tộc, địa chủ giàu có và biến thành nô tì.

– Nguyên nhân: do nhà nước không quan tâ đến đời sống nhân dân, chỉ biết hưởng thụ, ăn chơi, xa đọa.

(trang 75 sgk Lịch Sử 7): – Em có nhận xét gì về cuộc sống của vua quan nhà Trần nửa cuối thế kỉ XIV ?

Trả lời:

– Vua, quan, vương hầu ăn chơi sa đọa : nghiện rượu, mê đàn hát, xa xỉ, lãng phí tiền của, hoang dâm…

– Mâu thuẫn nội bộ ngày càng sâu sắc, nhất là khi Dương Nhật Lễ được đưa lên làm vua.

(trang 76 sgk Lịch Sử 7): – Em hãy nêu tên, thời gian, địa bàn hoạt động của các cuộc khởi nghĩa ở nửa cuối thế kỉ XIV.

Trả lời:

STT	Tên khởi nghĩa	Thời gian	Địa bàn hoạt động
1	Khởi nghĩa của Ngô Bệ	1334-1460	Hải Dương
2	Khởi nghĩa của Nguyễn Thanh, Nguyễn Kỵ	1379	Thanh Hóa
3	Khởi nghĩa của Phạm Sư Ôn	1390	Hà Tây (Hà Nội)
4	Khởi nghĩa của Nguyễn Như Cái	1399- 1400	Sơn Tây (Hà Nội), Vĩnh Phúc, Tuyên Quang

Bài 1 (trang 77 sgk Lịch sử 7): Em hãy trình bày tóm tắt tình hình kinh tế – xã hội nước ta ở nửa sau thế kỉ XIV.

Lời giải:

* Tình hình kinh tế :

– Từ nửa sau thế kỉ XIV, nhà nước không còn quan tâm đến sản xuất nông nghiệp, đê điều. Các công trình thuỷ lợi không còn được nhà nước chăm lo, tu sửa, nhiều năm xảy ra mất mùa. Nông dân phải bán ruộng, thậm chí cả vợ con cho quý tộc và địa chủ.

– Quý tộc, địa chủ ra sức cướp đoạt ruộng đất công của làng xã. Triều đình bắt phạt dân nghèo mỗi năm phải nộp ba quan tiền thuế đinh. Ruộng đất công bị xâm lấn, thu hẹp, nông dân thiếu ruộng cày, đời sống ngày càng bần cùng, khốn khó.

* Tình hình xã hội:

– Vua quan, quý tộc, địa chủ thả sức ăn chơi xa hoa, xây dựng nhiều dinh thự, chùa chiền…

– Trong triều đình có nhiều kẻ gian tham, nịnh thần, làm rối loạn kỉ cương, phép nước… Chu Văn An dâng sớ đòi chém 7 tên nịnh thần, nhưng nhà vua không nghe.

– Khi vua Trần Dụ Tông mất (1369), Dương Nhật Lễ lên thay, tình hình càng trở nên rối loạn, nông dân nổi dậy khởi nghĩa khắp nơi.

– Đầu năm 1344, Ngô Bệ hô hào nông dân ở Yên Phụ (Hải Dương) đứng lên khởi nghĩa, bị triều đình đàn áp nên thất bại.

– Đầu năm 1390, nhà sư Phạm Sư Ôn hô hào nông dân ờ Quốc Oai (Sơn Tây, Hà Nội) nổi dậy. Nghĩa quân đã chiếm được kinh thành Thăng Long trong 3 ngày. Cuộc khởi nghĩa sau đó thất bại do triều đình huy động một lực lượng lớn đàn áp…

Bài 2 (trang 77 sgk Lịch sử 7): Em có nhận xét gì về vương triều Trần ở nửa cuối thế kỉ XIV ?

Lời giải:

Cuối thế kỉ XIV, nhà Trần không còn quan tâm đến đời sống nhân dân như trước, kinh tế ngày càng giảm sút, mất mùa, đói kém liên tục xảy ra, trong khi quan lại chỉ biết lo ăn chơi, hưởng lạc, xã hội bất ổn định, nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra. Như vậy, vương triều nhà Trần không còn đóng vai trò tích cực, tiến bộ như nửa đầu thế kỉ XIV, sự sụp đổ của nhà Trần là điều không thể tránh khỏi.

Bài 3 (trang 77 sgk Lịch sử 7): Sự bùng nổ của các cuộc khởi nghĩa nông dân, nô tì ở nửa sau thế kỉ XIV nói lên điều gì ? Tại sao ?

Lời giải:

Thành phần tham gia vào các cuộc khởi nghĩa chủ yếu là nông dân làng xã đói khổ lưu vong, nông nô và nô tì. Các cuộc khởi nghĩa đều nổ ra vào nửa cuối thế kỉ XIV, điều đó chứng tỏ xã hội thời Trần đang lâm vào tình trạng mất ổn định.